زبان مردم شهر تویسرکان و بیشتر بخشها و روستاهای آن فارسی است که با لهجه خاص خود ادا می شود. معدودی از ساکنین روستاها به زبانهای کردی و ترکی نیز تکلم می کنند. هر چند لهجه محلی در برخی بخشها کمی با یکدیگر تفاوت دارد ولی به طور کلی مبنای گویش اکثر مردم این منطقه متاثر از زبان لری بوده و بسیاری از کلمات با لحن و لهجه مصطلح در مناطق لرستان ادا می شود.
ان تشابه لهجه با توجه به سوابق تاریخی و اشتراک نژادی و مجاورت با لرستان یک امر طبیعی است. لغات زیادی در زبان محلی تویسرکان وجود دارد که ظاهرا خاص زبانهای محلی این منطقه است مثل چُتِلی (چمباتمه)، کَپُنی (ادا در آوردن)، چَقِ چوق (چانه زدن) و … که بخشی از این سایت سعی در گردآوری آنها دارد. تصور بر آن است که این کلمات سابقه تاریخی زیادی داشته و ریشه در زبان پهلوی ساسانی دارد که طی قرون متمادی از گزند حوادث مصون مانده و سینه به سینه حفظ شده است. زیرا چنانکه می دانیم ایرانیان پس از تسلط اعراب علاقه و تلاش زیادی برای حفظ زبان اجدادی خود به کار می برده اند و در راستای این هدف بسیاری از لغات پارسی باستان در محاورات معمولی مردم مناطق مختلف ایران باقی مانده است.
یکی از خصوصیات گویش محلی تویسرکان آن است که در بسیاری موارد کلمات و جملات به صورت اختصار تلفظ می شوند و هنگام تکلم حروفی از وسط کلمه و یا کلماتی از وسط جمله حذف می شود و تلفظ جمله یا کلمه به صورتی در می آید که درک آن را برای افراد غیر بومی مشکل می سازد. مثلا محمد صادق را (مَصاق)، جمله چه می گویی را (شیمی) و جمله من چه می دانم را (مَچُم) تلفظ می کنند.
بخشی از شعر “یادی از گذشته ها” با لهجه تویسرکانی اثر شادروان ضیاء الدین امامی
…
آی خوآر آی برارِم
آی ننه حرفم وا تونِه
مین ای دور و زَمُنه اَ اُ اَم یه خویی و یه بِئی باقی میمُنه
اِیَه میخوای که تُنَم خو باشی خیلی آسُنه
هی خویی کُ تا که اسمت بمُنه رو زِوُنا
کلمات کلیدی:
